اثر همزیستی قارچ میکوریزای آربوسکولار بر برخی از خصوصیات زراعی بزرک (Linum ussitatissimum L.) تحت شرایط تنش خشکی در منطقه شهرکرد

سابقه و هدف: یکی از مهم‌ترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان زراعی مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود آب است. قارچ-های میکوریزایی یکی از مهم‌ترین میکروارگانیسم‌های محیط ریشه محسوب می‌شوند. اثرات این قارچ‌ها از طریق ایجاد تغییرات روی برخی از خصوصیات ریشه و جذب عناصر غذایی در گیاهان میزبان در شرایط تنش خشکی اعمال می‌شود. با وجود این، هم‌زیستی قارچ‌های میکوریزایی با گیاه بزرک هنوز مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است. از این رو، این آزمایش به منظور بررسی اثر هم-زیستی قارچ میکوریزای آربوسکولار در شرایط تنش خشکی بر برخی خصوصیات کیفی و جذب عناصر غذایی توسط بزرک انجام شد.مواد و روش: این آزمایش در سال زراعی 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد، با عرض جغرافیایی 32 درجه و 20 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 50 درجه و 51 دقیقه شرقی و ارتفاع 2061 متر از سطح دریا و بارندگی سالیانه حدود 5/319 میلی‌متر، اجرا شد. آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح آبیاری: 100 (بدون تنش)، 75 (تنش ملایم)، 50 (تنش متوسط) و 25 (تنش شدید) درصد نیاز آبی گیاه، به عنوان عامل اصلی و تلقیح بذر گیاه بزرک با دو میکوریزا در سه سطح شامل Glomus intraradices و Glomus mosseae و یک تیمار بدون تلقیح میکوریزا به عنوان عامل فرعی، منظور گردید. صفات اندازه‌گیری شده شامل درصد و عملکرد روغن، میزان پرولین برگ، غلظت و جذب عناصر فسفر، پتاسیم و کلسیم در اندام هوایی، غلظت و جذب گوگرد در دانه بودند.یافته‌ها: بر اساس نتایج آزمایش، تنش خشکی بر تمام صفات به جز جذب پتاسیم و کلسیم معنی‌دار شد. تنش خشکی باعث کاهش درصد و عملکرد روغن، غلظت و جذب عناصر فسفر و گوگرد شد، ولی میزان پرولین، غلظت پتاسیم و کلسیم را افزایش داد. میکوریزا باعث افزایش معنی‌دار صفات مورد بررسی گردید. اثر متقابل میکوریزا و تنش خشکی به غیر از پرولین، غلظت و جذب گوگرد، بر سایر صفات مورد بررسی معنی‌دار بود. نتایج تجزیه رگرسیونی در صفات درصد روغن، عملکرد روغن، غلظت فسفر، جذب فسفر، غلظت پتاسیم و غلظت کلسیم رابطه رگرسیونی معنی‌داری را نشان داد و این رابطه به صورت خطی و یا درجه دو بود. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش هم‌زیستی بزرک با قارچ‌های میکوریزا آربوسکولار توانست موجب افزایش صفات مورد بررسی در شرایط تنش خشکی گردد. کاربرد هر دو گونه قارچ تأثیر بیش‌تری نسبت به عدم کاربرد روی کلیه صفات اندازه‌گیری نشان داد. تأثیر کاربرد هر دو گونه قارچ Glomus intraradices و Glomus mosseae تقریباً یکسان بود.